Powiązane tematy XVIII wiek - schyłek potęgi Rzeczpospolitej, wojny, zabory, utrata niepodległości Najtragiczniejszy rozdział w historii Polski stanowi XVIII wiek, kiedy to polscy przywódcy i politycy za późno podjęli próby naprawy kraju. Okres ten zakończyły trzy rozbiory, które wymazały Polskę z mapy Europy. Wojny i traktaty pokojowe tego okresu dodatkowo wyniszczyły kraj gospodarczo. Co ciekawe, nastąpił rozwój kultury i sztuki, związany z mecenatem ostatniego króla, który w obliczu katastrofy zajmował się sprawami błahymi. Poznaj ciekawostki historyczne, najważniejsze daty, osiągnięcia i wynalazki epoki XVIII wieku w Polsce. XVIII wiek w historii Polski - najważniejsze wydarzenia, zakres czasowy i ciekawostki historyczne Zakres czasowy i charakterystyka epoki XVIII wiek w historii Polski obejmuje zakres czasowy od 1696 do 1795 roku, czyli daty od śmierci Jana III Sobieskiego do III rozbioru Polski. Najważniejsze wydarzenia tego okresu to kolejna wyniszczająca Polskę wojna północna, w której Rzeczpospolita nie jest stroną. Działania wojenne toczą się na terenie Polski i powodują zniszczenia gospodarcze. Królowie z saskiej dynastii Wettynów, rezydują w Saksonii i nie dbają o interesy Polski. Zaś ostatnim królem Polski, zostaje kochanek carycy Katarzyny, Stanisław August Poniatowski, który dba bardziej o interesy ukochanej, niż kraju, którym miał rządzić. Najtragiczniejsze wydarzenia tego okresu stanowią trzy rozbiory Polski, w wyniku których Polska została wymazana z mapy Europy na 123 lata. Największe osiągnięcia Polskie w tym czasie, mają związek z bezskutecznymi próbami ratowania państwa. Powstaje wówczas szereg reform i sławna konstytucja 3 maja, która była drugą w dziejach ludzkości tak ważną ustawę. Niestety konstytucja 3 maja obowiązywała bardzo krótko. Inne, wybitne osiągnięcia, tego okresu, to niezrealizowany Uniwersał Połaniecki, będący reformą agrarną zaprojektowaną przez Tadeusza Kościuszkę. Królowie Polski: August II Mocny, Stanisław Leszczyński,August III Sas,Stanisław August Poniatowski. Najważniejsze daty i wydarzenia: 1700 - 1721 - wojna północna toczona na terenie Polski,1720 - Rosja i Prusy zawierają tajny układ w celu utrzymania słabości Rzeczypospolitej,1768 - konfederacja barska,1772 - pierwszy rozbiór Polski,1788 - 1792 - sejm czteroletni,1791 - konstytucja 3 maja,1792 - konfederacja targowicka, 1793 - II rozbiór Polski,1794 - insurekcja kościuszkowska,1795 - III rozbiór Polski. Epoka schyłku Rzeczypospolitej - wojny prowadzące do upadku Polski XVIII wiek - wojny i traktaty pokojowe na terenie Polski Wojny i traktaty pokojowe w XVIII wieku okazały się dla Polski niekorzystne i uniemożliwiły odbudowę kraju po wojnach XVII wieku. Wybrany wówczas na króla elektor saski planował odzyskanie utraconych przez Polskę ziem i włączył się do wojny północnej zawierając sojusz z Rosją. Szwedzi, będący po drugiej stronie barykady, wkroczyli do Polski, rozbili wojska saskie i zajęli Polskę i Saksonię. Dlatego doszły podziały wśród Polaków, gdyż część szlachty opowiedziała się po stronie Szwedów i proponowanego przez nich króla Stanisława Leszczyńskiego. Karta odwróciła się po klęsce Szwedów pod Połtawą w 1709 roku. Wówczas na terytorium Rzeczypospolitej wkroczyły wojska rosyjskie pod wodzą Piotra I. Rosja umocniła pozycję Augusta II Sasa, zaś obradujący wtedy tzw. sejm niemy wprowadził szereg reform. Wojna północna zakończyła się pokojem w Nystad i całkowitą klęską Szwecji, która przestała się liczyć na arenie międzynarodowej. Próby ratowania Polski i rozbiory Po wojnie północnej zapanował okres względnego spokoju pozwalające na pewną odbudowę gospodarki. Po śmierci Augusta III Sasa, caryca Katarzyna uzyskała koronę polską dla swego kochanka, Stanisława Poniatowskiego, który zajmował się głównie kulturą i sztuką. Polska podzieliła się na obóz reformatorski, który usiłował wprowadzać reformy i ratować sytuację państwa, oraz obóz konserwatywny, który próbował zachować wolność szlachecką. Aby utrzymać w Polsce chaos i nie dopuścić do naprawy kraju, Rosja i Prusy mieszały się w sprawy polskie pod pretekstem obrony praw dysydentów, czyli rzekomo prześladowanych protestantów i prawosławnych. Z drugiej strony zaś, poseł rosyjski Repnin namówił szlachtę katolicką do obrony dawnych swobód szlacheckich. Po pierwszym rozbiorze nastąpiły szeroko zakrojone próby reform, uchwalane na tzw. sejmie czteroletnim. Wtedy to uchwalona została nowatorska konstytucja 3 maja. Próby te zostały przekreślone przez, zawiązaną przy wsparciu Rosji, konfederację targowicką, która miała za zadanie walczyć o dawne swobody. W rezultacie nastąpiły kolejne rozbiory w latach 1793 i 1795. Epoka XVIII wieku - kultura, gospodarka i ciekawostki historyczne Społeczeństwo, gospodarka i wynalazki Polska wkroczyła w XVIII wiek w stanie wyniszczenia gospodarczego w skutek licznych wojen toczonych w XVII wieku. Wojny zrujnowały zarówno szlachtę jak i chłopów. Szacuje się, że w ciągu XVII wieku ubyło w Polsce ⅔ populacji. Ubożenie szlachty zbiega się w czasie z przejściem od demokracji szlacheckiej do oligarchii magnackiej. Zubożali szlachcice są korumpowani przez magnatów i przedstawicieli obcych państw. Historia notuje w tym okresie wzmożone działanie agentów obcych państw, którzy wspierali kryzys polityczny w Polsce. Gospodarka, zniszczona wojnami w XVII wieku, jeszcze bardziej podupadła w czasie wojny północnej, która toczyła się na terenie Polski. Względny spokój, sprzyjające odbudowie gospodarki miał miejsce za panowania Augusta III Sasa. Upowszechniły się takie wynalazki jak płodozmian. Wprowadzono uprawę ziemniaka. Za przebudową polskiej gospodarki, a przede wszystkim zreformowaniem wsi, opowiadali się Stanisław Leszczyński, Stanisław Konarski oraz obóz Czartoryskich i Potockich. Za czasów Stanisława Augusta wprowadzono szereg reform, jak ujednolicenie miar i wag, reforma monetarna, czy wprowadzenie budżetu państwowego. Duże osiągnięcia w tej dziedzinie odnotował sejm wielki i konstytucja 3 maja. Jednak działania te nie przyniosły rezultatu wskutek zawirowań politycznych, konfederacji targowickiej i rozbiorów. Kultura i sztuka - największe osiągnięcia XVIII wiek to epoka, w którym bujnie rozwija się kultura i sztuka w Polsce. Szczególny rozkwit kultury ma miejsce za panowania ostatniego króla Polski, Stanisława Augusta. Narzucony przez Rosję władca i kochanek carycy Katarzyny, miał za zadanie skupić się na kulturze, nie zaś na sytuacji politycznej. Do historii przeszły jego “obiady czwartkowe”, gdzie rozmawiano o kulturze. Osiągnięcia ostatniego króla w dziedzinie kultury były duże. W Warszawie powstał teatr narodowy. Rozbudowano pałac w Łazienkach. Król zaprosił na dwór włoskiego malarza, Bernardo Bellotto, zwanego Canaletto, który uwiecznił miasto malując tzw. weduty, czyli pejzaże miejskie.

Z biegiem lat polityka zagraniczna Rosji w XVII wieku była przedmiotem kilku kluczowych celów. Pierwsi Romanowowie starali się zwrócić jak najwięcej wschodnio-słowiańskich ziem podjętych przez Polskę i uzyskać dostęp do Bałtyku (kontrolowanego przez Szwecję). Również w tym okresie rozpoczęły się pierwsze wojny z Turcją. Ta konfrontacja była na początkowym etapie i osiągnęła apogeum w następnym stuleciu. Inne regiony, w których Rosja dążyła do respektowania swoich interesów to Kaukaz i Daleki Wschód. Kłopoty i wojna z Polską Wiek XVII rozpoczął się tragicznie dla Rosji. Zakończyła się dynastia rządzących Rurikovich. Władza była szwagrem cara Fiodora Iwanowicza Borysa Godunowa. Jego prawa do tronu pozostały kontrowersyjne i skorzystał z tego wielu przeciwników monarchy. W 1604 r. Armia pod dowództwem oszusta Fałszywego Dmitry najechała Rosję z Polski. Powód do tronu znalazł pełne poparcie w Rzeczypospolitej. Od tego epizodu rozpoczęła się wojna rosyjsko-polska, która zakończyła się dopiero 1618 rokiem. Konflikt dwóch długoletnich sąsiadów miał głębokie historyczne korzenie. Dlatego cała polityka zagraniczna Rosji w XVII wieku opierała się na konfrontacji z Polską. Rywalizacja zaowocowała serią wojen. Pierwsza z nich w XVII wieku nie powiodła się dla Rosji. Chociaż Fałszywy Dymitr został obalony i zabity, później Polacy już okupowali Moskwę własnymi siłami i kontrolowali Kreml w latach 1610-1612. Interweniści zostali wyrzuceni jedynie przez milicję ludową, zebraną przez narodowych bohaterów Kuzma Minina i Dmitrija Pożarskiego. Potem miało miejsce Zemsky Sobor, na którym Michaił Romanow został wybrany prawowitym królem. Nowa dynastia ustabilizowała sytuację w kraju. Niemniej jednak w rękach Polaków opuściło wiele ziem przygranicznych, w tym Smoleńsk. Dlatego cała przyszła polityka zagraniczna Rosji w XVII wieku miała na celu powrót pierwotnie rosyjskich miast. Utrata wybrzeża Bałtyku Basil Shuisky, walcząc z Polakami, zawarł sojusz ze Szwecją. W bitwie pod Kłuszynem w 1610 roku ta koalicja została pokonana. Rosja została sparaliżowana. Szwedzi wykorzystali sytuację i zaczęli zajmować swoje miasta w pobliżu granicy. Przejęli kontrolę nad Iwanogrodem, Korelą, Yam, Gdov, Koporye i wreszcie Nowogrodem. Szwedzka ekspansja zatrzymała się pod murami Pskowa i Tichwina. Oblężenie tych fortec zakończyło się fiaskiem dla Skandynawów. Potem rosyjska armia wypędziła ich z ich ziem, choć część fortec pozostała w rękach cudzoziemców. Wojna ze Szwecją zakończyła się w 1617 r. Wraz z podpisaniem pokoju Stolbovsky. Według niego Rosja utraciła dostęp Morze Bałtyckie i zapłacił sąsiadowi duży wkład w wysokości 20 tysięcy rubli. W tym samym czasie Szwedzi powrócili Nowogród. Konsekwencją pokoju Stolbovsky było to, że polityka zagraniczna Rosji w XVII wieku nabrała innego ważnego celu. Odzyskawszy się z okropności Kłopotów, kraj rozpoczął walkę o powrót do brzegów Bałtyku. Wojna w Smoleńsku Za panowania Michaiła Fedorowicza (1613 - 1645) był tylko jeden poważny konflikt zbrojny z innym krajem. Była to wojna smoleńska (1632 - 1634) przeciwko Polsce. Ta kampania była prowadzona przez dowódców Michaiła Sheina, Siemiona Prozorowskiego i Artemy Izmailowa. Przed wojną dyplomaci moskiewscy próbowali zdobyć Szwecję i Imperium Osmańskie. Koalicja antypolska nie rozwinęła się. W rezultacie musiał walczyć samotnie. Niemniej jednak cele Rosji w polityce zagranicznej w XVII wieku pozostały niezmienione. Kluczowe zadanie (powrót Smoleńska) nie zostało spełnione. Miesięczne oblężenie miasta zakończyło się kapitulacją Sheina. Partie zakończyły wojnę pokojem Polyanovo. Polski król, Władysław IV, wrócił do Rosji z Trubczewska i Serpijszczyzny, a także zrzekł się roszczeń do rosyjskiego tronu (zachowanego od czasu Kłopotów). Dla Romanowów był to sukces pośredni. Dalsza walka została przełożona na przyszłość. Konflikt z Persją Dziedzic Michaiła Fedorowicza Aleksiej był bardziej aktywny niż jego ojciec na arenie międzynarodowej. I chociaż jego główne interesy były na zachodzie, musiał stawić czoła wyzwaniom w innych regionach. Tak więc w 1651 r. Wybuchł konflikt z Persją. W XVII wieku rosyjska polityka zagraniczna zaczęła nawiązywać kontakt z wieloma państwami, z którymi Rurik jeszcze nie miał do czynienia. Na Kaukazie takim nowym krajem była Persja. Wojska jej dynastii, Safawidzi, zaatakowały ziemie kontrolowane przez królestwo rosyjskie. Główna walka dotyczyła Dagestanu i Morza Kaspijskiego. Piesze wędrówki zakończyły się niczym. Aleksiej Michajłowicz nie chciał eskalować konfliktu. Wysłał ambasadę do Szacha Abbasa II, a wojna została przerwana w 1653 r., A status quo został przywrócony na granicy. Niemniej jednak kwestia Kaspijska została zachowana. W przyszłości atak tutaj w XVIII wieku doprowadził już Piotra I. Przystąpienie do Smoleńska, Lewobrzeżnej Ukrainy i Kijowa Głównym sukcesem Aleksieja Michajłowicza w polityce zagranicznej była kolejna wojna z Polską (1654 - 1667). Pierwszy etap kampanii przerodził się w bezwarunkową porażkę Rzeczypospolitej. Zaporozhye i oddziały moskiewskie weszły na Ukrainę i tak naprawdę połączyły ziemie wschodnich Słowian. W 1656 r. Między stronami zawarto tymczasowy rozejm Vilenskoe. Było to spowodowane inwazją Szwecji do Polski i jednoczesnym rozpoczęciem wojny między Szwedami i Rosjanami. W 1660 r. Polacy podjęli kontrofensywę, ale zakończyła się ona porażką. Wojna zakończyła się ostatecznie w 1667 roku po podpisaniu rozejmu Andrusowo. Zgodnie z tą umową, do Moskwy załączono Smoleńsk, Kijów i całą lewobrzeżną Ukrainę. Tak więc Aleksiej Michajłowicz z powodzeniem wypełnił zadanie, któremu podporządkowana była rosyjska polityka zagraniczna w XVII wieku. Krótka rozejm mógł zostać przerwany przez wojnę, więc konflikt wymagał dalszych negocjacji, które zakończyły się już u księżnej Sofii. Walcząc ze Szwecją Jak wspomniano powyżej, po osiągnięciu sukcesu na Ukrainie, Aleksiej Michajłowicz postanowił spróbować szczęścia na Bałtyku. Długo zaległy rewanż ze Szwecją rozpoczął się w 1656 roku. Miała dwa lata. Walki pochłonęły Inflanty, Finlandię, Ingrię i Karelię. Krótko mówiąc, polityka zagraniczna Rosji w XVII i XVIII wieku miała na celu uzyskanie dostępu do zachodnich mórz, ponieważ umożliwiłoby to nawiązanie lepszych więzi z Europą. Właśnie to chciał osiągnąć Aleksiej Mikhailovich. W 1658 r. Zakończono zawieszenie Valiesar, w ramach którego Rosja zachowała część gruntów w Inflantach. Jednak trzy lata później moskiewscy dyplomaci musieli wyrazić zgodę na przywrócenie dawnych granic, aby uniknąć wojny na dwóch frontach przeciwko Szwecji i Polsce w tym samym czasie. Ten porządek zabezpieczył traktat pokojowy Kardis. Porty bałtyckie nigdy nie zostały odebrane. Wojna z Turcją Pod koniec konfrontacji rosyjsko-polskiej interweniował Imperium Osmańskie, który dążył do podbicia Ukrainy Prawobrzeżnej. Wiosną 1672 r. Najechała tam 300-tysięczna armia. Pokonała Polaków. W przyszłości Turcy i Tatarzy krymscy walczyli także z Rosją. W szczególności zaatakowano linię obronną Belgorod. Główne kierunki polityki zagranicznej Rosji XVII wieku były pod wieloma względami logicznym prologiem polityki zagranicznej XVIII wieku. Zwłaszcza ten wzór można prześledzić na przykładzie walki o hegemonię na Morzu Czarnym. W czasach Aleksieja Michajłowicza i jego syna Fiodora, Turcy po raz ostatni próbowali rozszerzyć swoje posiadłości na Ukrainie. Ta wojna skończyła się w 1681 roku. Turcja i Rosja trzymały granicę wzdłuż Dniepru. Sicz Zaporoski został również uznany za niezależnego od Moskwy. Wieczny świat we Wspólnocie Cała krajowa i zagraniczna polityka Rosji w XVII wieku w dużym stopniu zależała od stosunków z Polską. Okresy wojny i pokoju wpływały na gospodarkę, otoczenie społeczne i nastrój ludności. Relacje między obiema potęgami zostały ostatecznie ustalone w 1682 roku. Wiosną tego roku kraje stworzyły Wieczny Pokój. Klauzule umowy przewidywały sekcję hetmana. Rzeczpospolita Obojga Narodów odrzuciła protektorat, który istniał od dawna nad Zaporożezją. Zatwierdzono zapisy rozejmu Andrusowa. Kijów został uznany za "wieczną" część Rosji - za to Moskwa wypłacała odszkodowania w wysokości 146 tysięcy rubli. W przyszłości traktat pozwolił na powstanie antyszwedzkiej koalicji podczas wojny północnej. Również dzięki Wiecznemu Pokojem Rosja i Polska połączyły siły z resztą Europy w walce z Imperium Osmańskim. Nerchinsky Treaty Nawet w czasach Iwana Groźnego Rosja rozpoczęła kolonizację Syberii. Stopniowo odważni wieśniacy, kozacy, myśliwi i przemysłowcy posuwali się dalej na wschód. W XVII wieku dotarli do Oceanu Spokojnego. Tutaj zadaniem rosyjskiej polityki zagranicznej w XVII wieku było nawiązanie przyjaznych stosunków z Chinami. Przez długi czas granica między dwoma państwami nie była oznaczona, co doprowadziło do różnych incydentów i konfliktów. Aby powstrzymać nieporozumienia, delegacja dyplomatów na czele z Fiodorem Golovinem wyjechała na Daleki Wschód. Delegaci rosyjscy i chińscy spotkali się w Nerczyńsku. W 1689 r. Podpisali traktat, na mocy którego granica między władzami została ustanowiona wzdłuż brzegów rzeki Argun. Rosja straciła Amur i Albazin. Traktat okazał się dyplomatyczną porażką rządu Sofii Alekseevny. Krymskie wędrówki Po pojednaniu z Polską, polityka zagraniczna Rosji pod koniec XVII w. Skierowana była na Morze Czarne i Turcję. Przez długi czas kraj był nawiedzany przez najazdy chanatu krymskiego - państwa, które było w wasalnych stosunkach z Imperium Osmańskim. Kampanię przeciwko niebezpiecznemu sąsiadowi kierował książę Wasilij Golicyn - ulubieniec księżnej Sofii Aleksiejewskiej. W sumie odbyły się dwie kampanie krymskie (w 1687 i 1689). Nie odnieśli wielkiego sukcesu. Golicyn nie chwytał obcych fortec. Niemniej jednak Rosja skierowała znaczne siły Krymów i Turków, które pomogły jej europejskim sojusznikom w ogólnej walce przeciwko Ottomańczykowi. Dzięki temu Romanowowie znacznie zwiększyli swój międzynarodowy prestiż. Wycieczki do Azova Sofya Alekseevna została pozbawiona władzy przez swojego młodszego brata Piotra, który dorastał i nie chciał dzielić władzy z regentem. Młody król kontynuował sprawę Golicyna. Jego pierwsze doświadczenie wojskowe wiązało się właśnie z konfrontacją z Turcją. W 1695 i 1696 roku Peter prowadził dwie kampanie na Azov. Od drugiej próby schwytano turecką fortecę. W pobliżu monarcha zarządził założenie Taganrogu. Sukces pod wodzą Azowskiego wojewody Aleksiej Szein otrzymał tytuł generalissimusa. Tak więc dwa kierunki polityki zagranicznej Rosji w XVII wieku (południowej i "polskiej") odznaczały się sukcesami. Teraz Piotr zwrócił uwagę na Bałtyk. W 1700 roku rozpoczął wojnę północną przeciwko Szwecji, która unieśmiertelniła jego imię. Ale taka była historia XVIII wieku. Wyniki Wiek XVII dla Rosji był bogaty w wydarzenia z zakresu polityki zagranicznej (zarówno sukcesy, jak i porażki). Wynik Czas kłopotów na początku stulecia utracono wiele terytoriów, w tym wybrzeże Bałtyku i Smoleńsk. Rządząca dynastia Romanowów podjęła się korekty błędów swoich poprzedników. Specyfika rosyjskiej polityki zagranicznej w XVII wieku była taka, że jej największy sukces był w polskim kierunku. Zwrócono nie tylko Smoleńsk, ale także Kijów i lewobrzeżną Ukrainę. Moskwa po raz pierwszy zaczęła kontrolować wszystkie kluczowe ziemie państwa staroruskiego. Wyniki w dwóch innych kierunkach były sprzeczne: Bałtyk i Morze Czarne. Na północy próba zemsty ze Szwecją nie powiodła się, a zadanie to spoczęło na barkach Piotra I, który wraz ze swoim krajem wkroczył w nową XVIII wiek. Ta sama sytuacja dotyczy południowych mórz. A jeśli pod koniec XVII wieku Piotr zajął Azow, to później go stracił, a zadanie ekspansji w tym regionie zostało ukończone tylko pod Catherine II. Wreszcie, wraz z pierwszymi Romanowami, trwała kolonizacja Syberii, a pierwsze kontakty z Chinami zostały ustanowione na Dalekim Wschodzie.

O PORTALU Portal to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy. Więcej Polska w XX wieku Epoka nowożytna AKTUALIZACJA: PUBLIKACJA: Książka „Wojny polsko-rosyjskie” Na kartach tej książki przewijają się wodzowie i władcy, ale również jeńcy i ludność ziem, przez które przetaczały się wojenne nawałnice - pisze o swojej najnowszej książce historyk wojskowości, redaktor „Mówią wieki” Tomasz Bohun. „Wojny polsko-rosyjskie” są pierwszym tytułem w planowanej na około dwadzieścia tomów serii przybliżającej wszystkie konflikty zbrojne w polskiej historii. Według autorów mają one być „syntezą polskiej walki zbrojnej”. W pierwszym tomie serii, historyk i redaktor „Mówią wieki” Tomasz Bohun przybliża dzieje wszystkich polsko-rosyjskich starć w ciągu minionych ponad pięciuset lat. „Przegląd kluczowych konfliktów i bitew polsko-rosyjskich zawiera nie tylko ich dzieje militarne, ważną jego część stanowią także ich następstwa – polityczne i społeczne” – podkreśla autor. Tym samym „Wojny polsko-rosyjskie” mogą zainteresować nie tylko licznych pasjonatów dziejów wojskowości, ale również wszystkich miłośników polskiej historii. Jak przypomina autor konflikty, polsko-rosyjskie determinowały historię obu narodów i dużej części Europy. „Wojny Rzeczypospolitej z państwem moskiewskim, a następnie Rosją, były jednymi z najważniejszych konfliktów zbrojnych i politycznych w dziejach Europy czasów nowożytnych i najnowszych” – pisze Tomasz Bohun. Autor zarysowuje nie tylko przebieg konfliktów i ich bezpośrednie przyczyny, ale również zmieniające się uwarunkowania społeczne i ideowe. Te ostatnie są szczególnie istotne dla zrozumienia polityki Moskwy wobec wschodnich ziem Rzeczypospolitej. Początek konfliktów polsko-litewsko-rosyjskich zbiegł się z ukształtowaniem w Moskwie dwóch niebezpiecznych dla Rzeczypospolitej idei – „trzeciego Rzymu” i „zbierania ziem ruskich”. Stanowiły one swoiste „paliwo” dla wysiłków wojennych Moskwy przez cały wiek XVII, aż do ostatecznego zwycięstwa Rosji w rywalizacji o dominację w tej części Europy. W tym kontekście Bohun przybliża również dawne metody walki propagandowej. Szczególnym celem ataków był Iwan Groźny, któremu przypisywano niskie, jak na władcę, pochodzenie. „Urodził się z księżnej Glińskiej [Heleny, żony Wasyla III], a książę Gliński [Michaił, brat Heleny] był zdrajcą króla polskiego, a Glińscy, książęta służą polskiemu królowi i teraz” - stwierdzał autor jednego z pism z okresu wojny smoleńskiej toczonej w latach 1633-1634. Walka o rząd dusz na wschodzie toczyła się więc nie tylko na polach bitew. Książka nie pomija również najciemniejszych kart w stosunkach obu krajów. Perspektywa ograniczona do okresu minionych dwustu lat sprawia, że w pamięci historycznej obu krajów funkcjonują obrazy zbrodni, takich jak rzeź Pragi czy zbrodnia katyńska. Cytowane przez autora źródła z czasów wojen XVI i XVII w. przypominają, że w świadomości ówczesnych podobną do wspomnianych wyżej przykładów zbrodni, odgrywały inne, szokujące przypadki brutalności wojsk obu stron konfliktów. „Jeden z dostojników kościelnych w liście do doradcy cesarskiego Scheppera napisał, że w egzekucjach przed namiotem Tarnowskiego zamordowano 1400 bojarów. To rzeź bez precedensu w dotychczasowej historii oręża polskiego, tym bardziej że Tarnowski był renesansowym wodzem-intelektualistą. Podobno krwawe widma śniły mu się po nocach do końca życia” – pisze autor o wydarzeniach z lipca 1535 r. w zdobytym przez wojska hetmana Jana Tarnowskiego Starodubie na Siewierszczyźnie. Równie przerażająca była skala zbrodni Moskwy po odbiciu z rąk polskich Kremla. „Gdy Kreml i Kitajgorod opuszczali słaniający się z wyczerpania żołnierze, okazało się, że głowy mieli ocalić tylko ci, którzy dostali się pod opiekę znaczniejszych dowódców moskiewskich. Nad masą prostego żołnierstwa roztoczyli natomiast opiekę żądni odwetu za spalenie czczonej religijnym kultem stolicy Dońcy i pospolitacy; najwięcej szczęścia mieli ci z jeńców, których wytracono od razu” – pisze autor o dramacie polskich jeńców po kapitulacji w listopadzie 1612 r. Tomasz Bohun pisze również o tym w jaki sposób możliwości techniczne i uwarunkowania naturalne determinowały przebieg i rezultat wojen. Tak jak w wypadku wielu innych wojen w historii Rosji o jej zwycięstwie współdecydował klimat i niezmierzone odległości. „O Jezus! Toć haniebne zimno, mróz jakiś z wiatrem niemiłosierny. Jam w Polsce takiego nie cierpiał” – pisał jeden z oblegających Psków zimą 1582 r. Wielkie, choć niedecydujące o losach wojen, żniwo zbierały również choroby. „Ironią losu jest, że właśnie lata 1827–1831 były najcięższymi dla armii rosyjskiej aż do wybuchu wojny krymskiej. Jej straty bojowe wyniosły wtedy prawie 44 tys. żołnierzy. Tylko w 1829 roku z powodu epidemii zmarło ok. 90 tys. żołnierzy, a w 1831 aż 114 tys. − jedną siódmą stanu osobowego carskiej armii” – stwierdza autor opisując epidemię cholery w okresie Powstania Listopadowego. Autor analizuje postawy dowódców i ich filozofie prowadzenia wojen. Jest również krytyczny wobec wielu popularnych funkcjonujących w pamięci historycznej mitów. Jednym z nich jest przekonanie o wybitnych umiejętnościach dowodzącego ofensywą na Warszawę w sierpniu 1920 r. Michaiła Tuchaczewskiego. Jak przypomina autor, sam Lew Trocki oceniał strategię Tuchaczewskiego jako awanturniczą. „Jak wykorzystać liczebność wojsk, żeby wyzyskać maksimum siły uderzenia? Odpowiedź jest jedna ‒ zaatakować wszystkimi wojskami, nie pozostawiając w rezerwie ani jednego bagnetu” – pisał 26-letni oficer opisując swoje metody dowodzenia w walkach z armiami białych generałów. Istotnym uzupełnieniem narracji są liczne mapy pól bitewnych przybliżające przebieg najważniejszych batalii w dziejach wojen ze wschodnim sąsiadem. Znany z kart miesięcznika „Mówią wieki” rysownik Marek Szyszko swoimi ilustracjami przybliża umundurowanie formacji walczących na przestrzeni stuleci oraz najważniejsze elementy rynsztunku bojowego. Książka Tomasza Bohuna „Wojny polsko-rosyjskie” ukazała się nakładem Oficyny Wydawniczej „Mówią wieki” w serii „Wojny Polaków”. Michał Szukała (PAP) COPYRIGHT Wszelkie materiały (w szczególności depesze agencyjne, zdjęcia, grafiki, filmy) zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione. NAJNOWSZE Powstanie Warszawskie. Rzeź Ochoty Senat uczcił 85. rocznicę Wielkiego Strajku Chłopskiego Zwycięzcy Konkursów Chopinowskich na Festiwalu w Dusznikach-Zdroju K. Zyskowska: miłość Baczyńskich to materiał na hollywoodzką fabułę Obchody 122. rocznicy Bitwy Warszawskiej odbędą się w dniach 13-15 sierpnia w Warszawie, Ossowie i Radzyminie Newsletter Oświadczam, że wyrażam zgodę oraz upoważniam Muzeum Historii Polski, ul. Mokotowska 33/35, W-wa (dalej MHP) jako Administratora danych osobowych oraz wszelkie podmioty działające na rzecz lub zlecenie MHP do przetwarzania moich danych osob. (e-mail) w zakresie i celach niezbędnych do otrzymywania newslettera od dnia wyrażenia tej zgody do jej odwołania. Jestem świadomy/a, że mam prawo w dowolnym momencie odwołać zgodę oraz że odwołanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody udzielonej przed jej wycofaniem. Jestem też świadomy/a, że przysługuje mi prawo dostępu do moich danych, do ich sprostowania, do ograniczenia przetwarzania, do przenoszenia danych, do sprzeciwu wobec przetwarzania. COPYRIGHT Wszelkie materiały (w szczególności depesze agencyjne, zdjęcia, grafiki, filmy) zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.

Konspekt lekcji historiiI TEMAT LEKCJI: Wojny Rzeczypospolitej w XVII w. i ich CELE LEKCJI: 1. Uczeń po skończonych zajęciach potrafi:• wyjaśnić, dlaczego ziemie nad Bałtykiem były przedmiotem konfliktów międzypaństwowych;• znaleźć na mapie Ukrainę jako obszar rywalizacji międzypaństwowej;• podać przykłady gospodarczych i społecznych rezultatów wojen;• ocenić, dlaczego zasada liberum veto była przyczyną słabości państwa;• podać i ocenić przejawy ingerencji zewnętrz¬nej w sprawy Rzeczypospolitej.• wyjaśnić pojęcia: Inflanty, Kozacy, kryzys, liberum veto, anarchia, ingerencja, Jan III SobieskiIII METODY KSZTAŁCENIA: - podająca, ćwiczeniowaIV ŚRODKI DYDAKTYCZNE: - podręcznik KOZŁOWSKA Z., UNGER I., UNGER P., ZAJĄC S., HISTORIA I WOS (STOW. OŚW. POLSKICH) - mapa „Wojny Rzeczypospolitej w XVII w.”V PRZEBIEG LEKCJI:1. Czynności organizacyjne (2 min.) – sprawdzenie obecności2. Rekapitulacja wtórna (10 min.) – odpowiedź ustna uczniówPytania do uczniów:a) Dlaczego szlachta tworzyła folwarki?b) Ja szlachta zapewniała sobie odpowiednią liczbę rąk do pracy?c) Przedstaw rolę Wisły w rozwoju handlu Wymień religie i wyznania, których wyznawcy żyli w Słowo wiążące (1 min.)Na ostatnich zajęciach mówiliśmy gospodarce i społeczeństwie Rzeczypospolitej w XVI wieku. Na dzisiejszych zajęciach będziemy mówili o wojnach, jakie nawiedziły nasz kraj w XVII wieku i o ich konsekwencjach. 4. Wprowadzenie nowych treści (25 min.) a) Punkty do tematu lekcji: 1. Sąsiedzi Rzeczypospolitej i obszary sporów. 2. Gospodarcze i społeczne skutki wojen. 3. Kryzys władzy państwowej w Rzeczypospolitej. Anarchia szlachecka. 4. Ingerencja państw ościennych w sprawy Treść właściwa lekcji:1. Sąsiedzi Rzeczypospolitej i obszary sporówMorze Bałtyckie, do którego dostęp otrzymała Polska po wojnie trzynastoletniej, było w XVI i XVII wieku terenem zainteresowania wielu państw. Sekularyzacja, czyli zamiana w państwo świeckie państw zakonu krzyżackiego, a następnie zakonu Kawalerów Mieczowych (1557), poszerzyła wpływy Rzeczypospolitej nad Bałtykiem, szczególnie z powodu lenna w Inflantach. (Rzeczpospolita weszła wówczas w krąg interesów rosyjskich i szwedzkich, co spowodowało wiele długich i uciążliwych jednocząca i umacniająca się Rosja była zainteresowana Inflantami ze względu na dostęp do morza. Potrzebował tego dostępu rozwijający się handel i umacniające się państwo. Morze Białe było dostępne w ciągu niewielu miesięcy lata, a Morze Czarne znajdowało się pod panowaniem dla której jedynym terenem ekspansji było Morze Bałtyckie, chciała uczynić je swym morzem wewnętrznym, opanowując przede wszystkim handel. W dość skomplikowanych stosunkach z Rzeczpospolitą duże znaczenie odgrywała też rywalizacja dynastyczna. W ten sposób skrzyżowanie interesów polsko – szwedzko - rosyjskich stało się przyczyną długich i wyczer¬pujących Prus Książęcych i Brandenburgii w XVII wieku zwiększyło groźbę odsunięcia Rzeczypospolitej od morza. Tym bardziej, że w 1657 roku Prusy przestały być lennem między Rosją a Rzeczpospolitą na terenie Inflant dawała też okazję do innych konfliktów. Przyczyną długiej wojny stał się kryzys władzy w Rosji po śmierci Iwana IV. Szlachecka Rzeczpospolita była zainteresowana poszerzeniem swych po¬siadłości o żyzne ziemie ukraińskie. Na zamieszkanym przez Kozaków Naddnieprzu nastąpił konflikt interesów Rzeczypospolitej i Rosji. W wyniku prowadzonych z tego powodu wojen Ukraina została podzielona, a wpływy polskie zmniejszyły się w Europie ekspansja turecka spowodowała bezpośrednie zetknięcie się granic Rzeczypospolitej i Turcji. To zaś oraz rywalizacja na terenie Mołdawii było przyczyną wojen polsko-tureckich. Imperium tureckie zagroziło stolicy monarchii Habsburgów - Wiedniowi. Doszło wówczas do porozumienia króla Jana III z cesarzem Leopoldem, po którym zjednoczone wojska stoczyły 12 września 1683 roku zwycięską bitwę z teraz jak opisuje zwycięstwo Jan III w liście do swej żony:„W namiotach wezyrskich 13 septembra (września) w nocyJedyna duszy i serca pociecho, najśliczniejsza i najukochańsza Marysieńko. Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej wieki przeszłe nigdy nie słyszały. Działa wszystkie, obóz wszystek, dostatki nieoszacowane dostały się w ręce nasze. Nieprzyjaciel, zasławszy trupem aprosze [okopy], pola i obóz, ucieka w konfuzji [wstyd]. Wielbłądy, muły, bydło, owce, które to miał po bokach, dopiero dziś wojska nasze poczynają, przy których Turków trzodami tu przed sobą pędzą...”Działania wojenne XVI i XVII w, miały bardzo zróżnicowany charak¬ter. Były to bitwy w otwartym polu (Wiedeń), oblężenia twierdz (Chocim, Kamieniec, Jasna Góra), morskie (Oliwa), w mieście (Szwedzi w Warszawie), partyzanckie (wojna ze Szwecją). Walczyły rozmaite formacje: pospolite ruszenie, wojska najemne, piechota i artyleria, a wśród nich piechota wybraniecka i jazda. Zmiana techniki wojennej, spowodowana unowocześnieniem broni palnej, stała się przyczyną coraz większego zapotrzebowania w wojsko odpowiednio przygotowane technicznie do walki w polu, oblegania i obrony twierdz. Wiedza i talent polskich wodzów są dowodem istnienia dobrze rozwiniętej sztuki wojennej w Rzeczypospolitej. Na taką ocenę zasłużyli przede wszystkim hetmani; Stanisław Żółkiewski, Chodkiewicz, Stefan Czarniecki, Jarema Wiśniowiecki i Jan Sobieski - przyszły Gospodarcze i społeczne skutki wojenZadanie:Wymień uciążliwości, jakich doświadczali mieszkańcy Łowicza. Wskaż fragment, który szczególnie może niepokoić opisuje efekty działań wojennych Andrzej Kazimierz Cebrowski, lekarz i aptekarz w Łowiczu (Roczniki miasta Łowicza):„Najpierw część żołnierzy szwedzkich, która została się do obrony zamku i miasta, gdy król z wojskiem dalej po całym królestwie grasował, zajęta prawie wszystkie domy. Musieliśmy, choć niechętnie, żywić ich i konie. Broń wszystkim odebrali, niektórych wypędzili z domów, innym zabrali wszystkie sprzęty i co miesiąc z każdego domu mali podatki nie do zniesienia [...] Nie oszczędzili i świątyń, najpierw całkiem zburzyli klasztor bonifratów, leczących chorych, z kościołem św. Jana Bożego, potem zrównali z ziemią kościół św. Jana Chrzciciela ze szpitalem i kaplicą św. Krzyża, dalej bardzo zrujnowali klasztor dominikanów, a w końcu sprofanowali kolegiatę niedawno odbu¬dowaną, w której złupili ołtarze błyszczące złotem i ozdobne pięknymi wizerunkami świętych, zabrali szaty kościelne, kielichy, krzyże, świeczniki itp. oraz trumienkę św. Wiktorii ślicznie zrobioną z czystego srebra i bardzo drogocenną razem z relikwiami innych patronów miasta. Z organów powyrywali piszczałki, ludzi przebywających w kościele pobili i ograbili, wreszcie pół miasta spalili [...]Ale to, co wycierpieliśmy od nieprzyjaciół, łatwiej można znieść niż krzywdy zadane przez wojsko nasze polskie, którego 30 000 niespodzianie bez żadnego hałasu wpadło do miasta w wielką środę zrzęd Wielkanocą 1656 roku i ograbiło całe miasto. Wszystko, co jeszcze zostało się po nich, zrabowali niegodziwi chłopi. Powyrywali szklane okna i kraty do nich z murów, zamki ze skrzyń i piwnic, wiele kradzieży i rozbojów popełnili, nielicznych podrożnych ograbili i zabili..”Działania wojenne XVII wieku doprowadziły do wielkich zniszczeń, wzmo¬żonych także przez pogorszenie klimatu i klęskę nieurodzaju. Pola stale były niszczone przez przechodzące wojska, a uprawą mogło zajmować się coraz mniej ludzi. Wiele miast zostało zburzonych, a mało wydajna gospodarka nie sprzyjała odbudowie, tym bardziej, że zmniejszyły się, i to nie tylko z powodu wojen, możliwości handlu działań wojennych i epidemii drastycznie spadła w Rzeczypospolitej liczba ludności - z 10 milionów w 1648 roku do 6 milionów w 1668 władza nie powstrzymywała, dokonywanych przez wojska swoje i najemne, rabunków, których łupem padały także zbiory biblioteczne i dzieła sztuki. Wiele z nich pozostaje dotąd w obcych, szwedzkich rękach. Obok rabunków dochodziło do pożarów i zniszczeń, jeszcze bardziej pogarszających warunki życia. Stała obecność obcych wojsk powodowała rosnącą niechęć do obcych w ogóle. Odzwierciedlało się to nie tylko w literaturze, ale także w stosunku do zamieszkujących Rzeczpospolitą Kryzys władzy państwowej w Rzeczypospolitej. Anarchia szlacheckaProwadzone w XVII wieku wojny, zmniejszenie dochodów z handlu zbo¬żem postawiło w szczególnie trudnej sytuacji średnią i drobną szlachtę. Dla¬tego też szukała ona zarobku w wojsku i na dworach magnackich, które łatwiej znosiły sytuację kryzysową. Skupiona wokół magnatów szlachta stała się z racji swych praw instrumentem rozgry¬wek politycznych między magnatami i władcą. Słaba władza królów elekcyj¬nych pogarszała sytuację. Rozgrywki te paraliżowały pracę sejmu, szczególnie po pierwszym jego zerwaniu w 1652 roku. Poseł Siciński, wykorzystując zasadę jednomyślności podejmowania uchwał sejmu, krzyknął: „Nie pozwalam” (liberum veto) - i wybiegł z sali obrad. Wszystkie podjęte dotąd na sejmie uchwały straciły waż¬ność. Sytuacja taka zaczęła się coraz częściej powtarzać. W tych warunkach uchwalenie nowych podatków dla ratowania państwa stało się niemożliwe. Nie¬możliwe także stało się reformowanie na które nie starczało pieniędzy, przestawało bronić kraju i stawało się groźne dla jego Ingerencja państw ościennych w sprawy RzeczypospolitejKolejne elekcje po śmierci Jana III Sobieskiego stały się okazją do interwencji sąsiadów. Zwalczające się stronnictwa kandydata francuskiego i saskiego wspierane były czynnie przez państwa ościenne. W czasie wojny północnej (toczonej w latach 1700-1721 między Szwecją a Rosją i Saksonią), w której formalnie Rzeczypospolita nie brała udziału, obce wojska plądrowały Polskę i Litwę. Wszelkie próby reform były uniemożliwiane przez dyplomację państw sąsiednich. Rzeczpospolita na początku XVIII wieku znalazła się w wielkim Rekapitulacja pierwotna (5 min.)a) Wymień państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII wieku. b) Wskaż przyczyny wojen prowadzonych w końcu XVI i w XVII Przedstaw skutki gospodarcze i polityczne wojen XVII Pisarz Henryk Sienkiewicz napisał „Trylogię”. Z jakimi wydarzeniami kojarzysz dzieła: „Ogniem i mieczem”, „Potop”, i „Pan Wołodyjowski”?

Przez większość dziejów Polska i Szwecja miały raczej pokojowe stosunki. Wojny polsko-szwedzkie były wynikiem układu sił nad Bałtykiem, po sekularyzacji zakonu kawalerów mieczowych w Inflantach. Większość konfliktu Rzeczypospolitej ze Szwecją przypadła na burzliwy wiek XVII i panowanie dynastii Wazów w Polsce, ale zaczęły się jeszcze za Jagiellonów. Oto krótki przegląd wojen toczonych między 1558 a 1660 rokiem z naszym północnym szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Polski. Konflikt – geneza i początek starcia Pierwsza wojna polsko-szwedzka W I połowie XVI wieku wyczerpała się średniowieczna formuła państw zakonnych. Kolejno sekularyzacji uległy zakon krzyżacki w Prusach (1554) i zakon kawalerów mieczowych w Inflantach. Jednocześnie Szwecja uniezależniła się od Danii i Norwegii (zerwanie unii kalmarskiej 1523), a Iwan IV w Moskwie przyjął tytuł cara (1547) i prowadził coraz bardziej agresywną ekspansję na zachód. Nic dziwnego, że charakterystyką tego okresu są zazębiające się wojny. Konsekwencje jednej wojny przechodzą w przyczyny następnej. Początkowo konflikt o Inflanty dotyczył tylko Rosji i Rzeczpospolitej. Zaczął się jako część wojny litewsko-moskiewskiej. Nie wchodząc w szczegóły, car próbował pozyskać poparcie opozycji w Inflantach, podpisał porozumienie z wielkim mistrzem, na które Zygmunt II August zareagował interwencją zbrojną. (Wójcik Z., 1979: s. 194) Inflanty przeszły na stronę Rzeczpospolitej, co z kolei zaowocowało zajęciem przez Rosję Dorpatu, Narwi i kilku zamków. Po przejściu wielkiego mistrza na luteranizm (1561) książę duński kupił tytuł biskupa Ozylii i Piltynia, Rzeczpospolita dostała Rygę i Inflanty bez Kurlandii i Semigalii, które dostały się byłemu wielkiemu mistrzowi. Korzystając z ogólnego zamieszania, król szwedzki zajął Estonię z Rewalem. W ten sposób pojawiły się na scenie wszystkie strony późniejszego konfliktu. Pierwsza wojna polsko-szwedzka jest zarazem etapem pierwszej wojny północnej. Szwecja i Rosja nie były zadowolone z podziału Inflant w 1561 roku. Władcy tych krajów zawarli przymierze przeciw przymierzu Rzeczpospolitej, Danii i Lubeki. Ten sojusz nie trwał jednak długo. Sojusze pierwszej wojny polsko-szwedzkiej były trochę zagmatwane. Eryk Waza, król Szwecji był zdecydowany walczyć o Inflanty. Trochę inne podejście miał jego brat, Jan. W roku 1562 żenił się z Katarzyną Jagiellonką, siostrą Zygmunta II Augusta. (por. Lindquist H., 2018: s. 213) W 1568 roku nieoficjalnie, a w 1569 roku faktycznie przejął władzę od chorego psychicznie Eryka. W tych warunkach doszło do zmiany sojuszy. Polska w sojuszu ze Szwecją wystąpiła przeciw Rosji i Danii. Wobec braku przewagi którejkolwiek ze stron zawarto pokój w Szczecinie (1570 r.). Oczywiście takie rozwiązanie niczego nie rozwiązywało. W latach 1577-82 rozegrał się drugi etap wojny o Inflanty. Tym razem Polska i Szwecja były sojusznikami. Zygmunt III Waza a stosunki ze Szwecją W 1572 roku zmarł Zygmunt II August i rozpoczęły się rządy królów elekcyjnych w Rzeczpospolitej. Za życia Jana III Wazy trwał sojusz polsko-szwedzki, niezależnie od zmieniających się władców na polskim tronie. Sprawa skomplikowała się po jego śmierci w 1592 roku. Wówczas królem elekcyjnym w Polsce był Zygmunt III Waza, syn Jana i Katarzyny Jagiellonki. Upomniał się o królestwo szwedzkie, które dziedziczył po ojcu i w lutym 1594 roku został oficjalnie koronowany na króla w Sztokholmie. (Lindquist H.: s. 321) Personalna unia polsko-szwedzka nie była jednak tworem łatwym do utrzymania. Pretendentem do tronu szwedzkiego był również wuj Zygmunta, Karol Sudermański. Jego zdecydowany protestantyzm i czynne zaangażowanie w politykę kraju zjednywały mu dużą część szwedzkiego społeczeństwa. Zresztą swój konflikt z Zygmuntem wygrywał głównie na nucie religijnej (Zygmunt był katolikiem). Ostatecznie nieposłusznych karał brutalnie. Kto nie popierał go z przekonania, ten robił to ze strachu. Szczegóły pierwszego etapu wojny o tron Szwedzki opisałam w artykule o Polakach, którzy zdobyli Sztokholm. Tu zaznaczę tylko, że przyczyny kolejnych wojen ze Szwecją były związane z walkami dynastycznymi. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat unii polsko-szwedzkiej? Wojny polsko-szwedzkie z dynastią w tle Koniec unii i druga wojna polsko-szwedzka W 1598 roku wojska Zygmunta III Wazy zostały rozbite pod Linköping, a roku następnym został on zdetronizowany przez szwedzki riksdag. Za następcę tronu uznano natomiast czteroletniego Władysława. Warunkiem było wysłanie chłopca do Szwecji i wychowanie go na luteranina. Zygmunt zamiast tego ogłosił przyłączenie Estonii do Polski. Był to gest de facto wciągający Rzeczpospolitą do sporu. Od tej pory wojny polsko-szwedzkie nie ustaną przez następne 60 lat. Zygmunt anektował Estonię do Rzeczpospolitej w momencie, kiedy działały tam już wojska Karola Sudermańskiego. Konsekwencje były dotkliwe. Do lata 1560 roku na terenie Estonii po stronie szwedzkiej było już 14000 żołnierzy pod wodzą Sudermańczyka. Ta armia ruszyła na Inflanty, które dość szybko podbiła, aż po Dźwinę, zagrażając Kurlandii i Żmudzi. Kontrofensywa litewska ruszyła wiosną następnego roku. Druga wojna polsko-szwedzka odznaczała się doskonałym dowodzeniem i dużym doświadczeniem po stronie Rzeczpospolitej. Niestety świetne zwycięstwa nie mogły być wykorzystane ze względu na nieustanny brak pieniędzy. Rzeczpospolita mogła liczyć na pospolite ruszenie, ale korzystała z niego w ostateczności. Armia składała się głównie z wojsk zaciężnych. Siedemnastowieczny Rajtar z arkebuzem (długa broń palna na proch). Rajtarzy stanowili ważną część kawalerii w wojnach ze Szwecją - fot. domena publiczna Jednym z ważnych polskich zwycięstw w starciach ze Szwedami była bitwa pod Kircholmem – 27 września 1605 roku. Dowodził Jan Karol Chodkiewicz. Hetman litewski rozbił wojska szwedzkie, na ponad dwa lata eliminując je z walk. Potop szwedzki – przyczyny i konsekwencje Nie sposób opisać tu w szczegółach kolejnych wojen Rzeczpospolitej ze Szwecją. Po śmierci Karola X władzę w Szwecji objął jego syn, Gustaw II Adolf, z czym nie mógł się pogodzić Zygmunt III Waza. Jednak związanie wojsk i duże wydatki na wojny z Moskwą (a także błędy strategiczne króla) sprawiły, że kolejne wojny nie mogły rozstrzygnąć konfliktu. Brak wykorzystania potencjału wojskowego i świetnych dowódców były fatalne w skutkach. Szwedzka dynastia powoli utwierdzała swoją niezależność od Zygmunta i jego synów. Rosła jej potęga militarna i umiejętności strategiczne tamtejszych dowódców. Kulminacją wojen polsko-szwedzkich była wojna w latach 1655-60, znana też jako potop szwedzki. W roku 1655 roku wojska szwedzkie zajęły niemal cały kraj. Litwa zerwała unię z Koroną i podpisała sojusz ze Szwecją. W tym czasie wojska Rzeczpospolitej były związane przez wojnę z Rosją i powstanie Chmielnickiego. Polecane książko o wojnach polsko - szwedzkich Szwedów udało się ostatecznie wyprzeć, między innymi dzięki zaangażowaniu pospolitego ruszenia, ale nie można było uniknąć skutków najazdu. Przede wszystkim kraj był wyniszczony gospodarczo, znikła zupełnie tolerancja religijna (co było jedną z konsekwencji propagandowych działań króla Szwecji). Rozrost imperium Szwedzkiego i osłabienie Rzeczpospolitej, miały konsekwencje w skali międzynarodowej. Uniezależniły się Prusy Książęce pod panowaniem Hohenzollernów. Niecałe 150 lat później, to niewielkie państewko wyrośnie na trzeciego zaborcę Rzeczpospolitej. W postanowieniach pokoju oliwskiego (3 maja 1660) Jan Kazimierz zrzekł się również pretensji do tronu szwedzkiego, zachowując dożywotnio tytuł króla Szwecji. (Wójcik Z.: s. 465) Konflikt polsko-szwedzki a rozwój armii Wojny polsko-szwedzkie (oraz prowadzone równolegle wojny z Rosją) miały nie tylko konsekwencje polityczne, ale technologiczne. W ciągu stu lat obie strony rozwinęły nowe jednostki militarne. Walki prowadzone częściowo na morzu zmusiły Rzeczpospolitą do poważnej rozbudowy floty. Zawodowe siły morskie zaczęły powstawać w 1601 roku. Ich największym sukcesem była wygrana bitwa pod Oliwą (1627). (por. MEW, T. 2, 1970: s. 521) W skład wojsk lądowych Rzeczpospolitej weszli dragoni. Jednostka uformowana we Francji po raz pierwszy pojawiła się na Litwie w 1618 roku. W połowie XVII wieku stanowiła około 50% sił zbrojnych. Dragoni byli wyposażeni w muszkiety, pistolety kołowe i szablę (również topór). Walczyli jako piechota, ale poruszali się na koniach (później walczyli również konno) (MEW, T. 1, 1967: s. 324). Dużą część armii Rzeczpospolitej stanowiła kawaleria, zróżnicowana na ciężką husarię i rajtarów, średniozbrojną jazdę kozacką i lekką jazdę złożoną z Tatarów, Wołochów i tzw. lisowczyków. Pospolite ruszenie traciło na znaczeniu. W beznadziejnych sytuacjach, takich jak potop szwedzki, okazywało się jednak ostatnią deską ratunku. Wojny ze Szwecją i Rosją należą do najważniejszych przyczyn osłabienia Rzeczpospolitej i wzmocnienia jej sąsiadów w XVII wieku. W połączeniu z coraz większą samowolą szlachecką, powodującą niemoc polityczną, przyczyniły się pod koniec następnego stulecia do rozbiorów Polski. Autor: Ludwika WykurzBibliografia: Herman Lindquist, Wazowie. Historia burzliwa i brutalna, Warszawa 2018Mała Encyklopedia Wojskowa, T. 1, Warszawa 1967Mała Encyklopedia Wojskowa, T. 2, Warszawa 1970Zbigniew Wójcik, Historia powszechna XVI-XVII wieku, Warszawa 1979 Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny? Dla 91,8% czytelników artykuł okazał się być pomocny

zapytał(a) o 20:43 Wypisz wojny polsko - rosyjskie w XVII w. ? Jakie są? Najkaa : ) To pytanie ma już najlepszą odpowiedź, jeśli znasz lepszą możesz ją dodać 1 ocena Najlepsza odp: 100% Najlepsza odpowiedź blocked odpowiedział(a) o 21:52: Pierwsze starcie Polski z Rosją dotyczyło dominacji na terenie Inflant, na które to w roku 1558 uderzył rosyjski car Iwan IV. Wówczas ostatni już wielki mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych, oddał Inflanty w roku 1561 w opiekę Polsce i Litwie. Wojnę z Rosją prowadził król Zygmunt III August, a później Stefan Batory. Ten ostatni uderzył bezpośrednio na Moskwę oraz zdobył Wielkie Łuki, Płock a także szereg innych twierdz i miast. Wojnę ową zakończył podpisany w roku 1582 rozejm w Jamie Zapolskim. W myśl którego moskiewskie załogi opuściły grody w Inflantach, zaś Rzeczpospolita uzyskała zarówno ziemię płocką jak i wybrzeże Morza chwilą śmierci Iwana IV Groźnego nastały w Rosji wojny domowe. Car miał dwóch synów: Fiodora, panował on jako car, lecz bardzo krótko; oraz Dymitra, który to nie mógł objąć władzy po swym bracie ponieważ zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach w roku 1591. Podczas kryzysu oraz bezkrólewia, pojawił się w Rzeczpospolitej tak zwany Dymitr Samozwaniec. Ów awanturnik twierdził, że jest drugim z synów Iwana Groźnego, dlatego takie zyskał sobie przezwisko. Samozwańca popierali król, magnaci oraz jezuici, którzy to wierzyli, iż dzięki zwycięstwu na Moskwie, Kościół katolicki zastąpi prawosławny. W 1605roku Dymitr przekroczył granicę rosyjską a następnie razem z polskim wojskiem udał się w kierunku Moskwy. Szybko dostał się do carskiej stolicy i objął tron. Jednak nie panował zbyt długo. Ten niby "sukces" Dymitra szybko zamienił się w dotkliwą porażkę kiedy wybuchło w Moskwie powstanie przeciwko niemu. W niedługim czasie po swym koronowaniu na rosyjskiego cara został on zamordowany przez swoich zamordowaniu Samozwańca carem zostaje Wasyl, rosyjski bojar. Początkowo popierał on Dymitra, ale wkrótce stał na czele zorganizowanego przeciwko niemu panowania Szujskiego, cały czas w Rosji wybuchały spory oraz kłótnie pomiędzy bojarami i średnią szlachtą. Niepokoje oraz zamieszki nią targały. Mieszkańcy wcale się nie czuli bezpiecznie i żądali aby jak najszybciej rozstrzygnąć te zupełnie bezsensowne spory. Wielu się wydawał, iż z krańca owej przepaści uratować Rosję może tylko jakaś wyjątkowo silna dynastia. Pośród jednak ogólnego zamętu oraz zawiści nie było prawdopodobne, żeby takowa dynastia wyjść mogła z moskiewskiego narodu. Wobec tego Polska wystąpiła natychmiast z zamiarem zakończenia rozruchów a na rosyjskim tronie osadzenia panującej już w Polsce dynastii tamtym czasie pojawił się w Rzeczpospolitej następny awanturnik, który podawał się za ocalałego cudem Dymitra. Podobno nawet, tożsamość owego człowieka potwierdziła żona Dymitra - Maryna. Ponownie poparła go część polskiej magnaterii. Wówczas to, zaniepokojony car zwrócił się o pomoc do Szwecji. Szwecja zgodziła się a następnie została sojusznikiem carskiej Rosji. Ruch ten zmobilizował Rzeczpospolitą do zbrojnej interwencji, dotąd niezaangażowanej formalnie w ów konflikt. Król Polski w wojnie z Rosją, jak również ze Szwecją upatrywał możliwość odzyskania tronu szwedzkiego. Plany króla Zygmunta III Wazy poparł o dziwo papież oraz duchowieństwo. Dosyć uboga, średnia szlachta przyłączyła się chętnie do tej wyprawy, ponieważ myślała, iż właśnie dzięki niej uzyska bogactwo oraz nowe roku 1610, a dokładniej w lipcu, polskie siły przekroczyły granicę rosyjską. Następnie obległy oraz zdobyły Smoleńsk. To miasto broniło się bardzo mocno jednak polskie wojsko po kilkutygodniowym oblężeniu wkroczyło do niego. Mogło tego dokonać przede wszystkim za sprawą wspaniałego dowódcy czyli Stanisława Żółkiewskiego. Był to znakomity strateg. To właśnie pod jego dowództwem wojsko polskie doszczętnie rozgromiło przeszło czterokrotnie liczniejsze rosyjsko-szwedzkie wojska w bitwie z 1610 roku pod Kłuszynem. Stanisław Żółkiewski również przeprowadził elekcję syna Zygmunta III królewicza latach 1617-1618, odbyła się wyprawa Władysława na Moskwę. Rosyjscy bojarowie zrzucili z tronu Szujskiego a wybrali carem królewicza Władysława. Postawili jednakże warunek, że będą mogli zachować swoją religię. Król Zygmunt III Waza, któremu bardzo zależało na przejściu Rosji na katolicyzm, nie podpisał traktatu. Fakt ten spowodował powstanie przeciwko cara zdobył wówczas Michał Fiodorowicz - Romanow. Podczas jego panowania nastały w Rosji "wielkie czasy", zaś dynastia Romanowów stała się ostatnią carską dynastią w Rosji, która rządziła aż do I wojny próby polskich najazdów zakończyły się niestety niepowodzeniem, dlatego też polsko - rosyjskie wojny zakończyły się w Dywilnie podpisaniem rozejmu w 1619 roku. W myśl którego Polska objęła swym panowaniem Smoleńszczyznę, jak również ziemię czernihowską oraz siewierską. Jesienią roku 1632, po śmierci króla Zygmunta III, Rosja zachęcona przez szwedzkiego króla, zajęła miasta polskie leżące na polsko-rosyjskim pograniczu. Następnie oblegała leżący nad górnym Dnieprem Smoleńsk, będący twierdzą, która dotąd strzegła bezpieczeństwa na wschodniej granicy Rzeczpospolitej. Car Michał Romanow, dostrzegając słabość państwa polskiego, liczył, iż przedłuży się elekcja kolejnego władcy co uniemożliwi Polakom odpowiednio skuteczną obronę. Jednak w momencie zagrożenia państwa, polska szlachta wykazała się na tyle rozwagą, że pierwszy raz (i niestety ostatnich) miała miejsce zgodna elekcja i królem wybrano syna zmarłego władcy, ta doszczętnie przekreśliła moskiewskie plany - nowy władca prawie natychmiast ruszył na odsiecz obleganej smoleńskiej twierdzy. Po 9 długich miesiącach Smoleńsk wreszcie został odzyskany, zaś dowódca rosyjskiej armii, gen. Michał Szein, zmuszony został podpisać kapitulację. Dnia 14 czerwca roku 1634 nad rzeką Polanówką, został zawarty wieczysty pokój z Rosją (odtąd nazywany pokojem polanowskim). Zostały wówczas potwierdzone terytorialne warunki rozejmu dywilińskiego, zaś Władysław IV zrzekł się za cenę 20 tysięcy rubli swoich pretensji do carskiej taki sposób skończył się kolejny już etap XVII-wiecznych zmagań polsko-rosyjskich. Polska co prawda nie utraciła żadnych terytoriów, jednak jej władca został pozbawiony ostatnich praw jakie mógł rościć do moskiewskiego tronu. Potwierdzało to fakt, iż Polska pomału stawała się coraz słabszym polsko-rosyjski konflikt był nierozerwalnie związany z tzw. sprawą kozacką. Od wieku XV Kozacy skupiali się na tzw. Nadnieprzu, a w znacznej części pochodzili z obszarów Rzeczypospolitej. Podlegali polskiemu królowi, który to starał się jak najlepiej wykorzystać Kozaków w celu zabezpieczenia południowo-wschodnich krańców kraju. W związku z tym część Kozaków została wzięta na polski żołd ( byli to tzw. Kozacy rejestrowi), zaś pozostałych traktowano niczym pańszczyźnianych chłopów. Liczba rejestrowych Kozaków co jakiś czas ulegała powiększeniu, nigdy jednak nie obejmowała wszystkich Kozaków. Stało się to powodem nieustannego wybuchania powstań kozackich. Największe z nich wybuchło w roku 1648 pod przywództwem Bohdana upływie trzech latach bojów, w trakcie których zwycięska szala przechylała się raz na jedna raz na drugą ze stron oraz podpisaniu we wrześniu roku 1651 niekorzystnej dla samych Kozaków tzw. ugody w Białej Cerkwi, Bohdan Chmielnicki nawiązał pewne kontakty z Rosją. Właściwie te rozmowy zostały już rozpoczęte w roku 1650, jednak dopiero kiedy się okazało, iż koncepcja stworzenia federacji, w jakiej Ukraina uzyskałaby pozycję równą zarówno Polsce jak i Litwie nie jest realna, uległy znacznemu porozumienie zostało zawarte dnia 8 stycznia roku 1654. Zawarciu tej ugody towarzyszyły pewne przejściowe trudności, ale ostatecznie w Perejesławiu, w czasie tajnej rady Kozacy oddali się pod rosyjski protektorat. Równocześnie na mocy aktu jednostronnego cara Aleksego Michajłowicza zostali jego poddanymi. Car powiększył również do 60 tysięcy rejestr kozacki oraz potwierdził dawne kozackie przywileje. Dla Polski ta ugoda mogła tylko jedno oznaczać - początek następnego konfliktu z Moskwą. Przedmiotem jego tym razem miała być rosyjski chyba również to rozumiał, ponieważ już w maju roku 1654 wyruszył ze swoją armią na Smoleńsk, zdobywając po drodze praktycznie bez walk sporo twierdz. Zaś na Ukrainę w tym samym czasie najechała druga rosyjska armia. Sytuacja Rzeczpospolitej stawała się z dnia na dzień coraz trudniejsza. Zjednoczone kozacko-rosyjskie siły zdobyły Połock, Smoleńsk, Witebsk oraz Mohynów, zaś Wilno, Grodno oraz Mińsk doszczętnie spustoszyły. Nie wiadomo, w jaki sposób zakończyłby się ów marsz carskiej armii, gdyby nie szwedzki najazd na Polskę z roku 1655. Fakt ten wywołał bowiem spore zaniepokojenie rosyjskiego cara, który 3 listopada 1656 roku zawarł z Rzeczpospolitą rozejm. Obie strony w Niemieży zobowiązywały się do wojskowej współpracy przeciwko Szwecji. A ponadto w przeciągu roku sam car Aleksy Michajłowicz zostać miał następcą polskiego króla Jana sytuacja bardzo zaniepokoiła Chmielnickiego. Jednak wkrótce on zmarł, zaś jego następca niejaki Iwan Wyhowski zaczął szukać porozumienia z Rzeczpospolitą. Doprowadziło to 16 września 1658 roku do zawarcia umowy w Hadziaczu, która przewidywała stworzenie Księstwa Ruskiego, jakie to miało wejść obok Polski oraz Litwy w skład Rzeczypospolitej Trojga Narodów. Ugoda ta jednak została przez Kozaków odrzucona, zaś Wyhowski praktycznie natychmiast utracił swoją pozycję - miejsce jego zajął syn Chmielnickiego, Jan. Prawie równocześnie poddał on Ukrainę carskiej skutek tych wydarzeń w październiku roku 1658 Rosja zerwała zawarty wcześniej z Polską rozejm. Co prawda Polakom udało się wyprzeć rosyjską armię ze Żmudzi, ale już z początkiem roku 1659 Rosjanom udało się opanować Litwę, podeszli aż na Podlasie. Polskie wojska w czerwcu roku 1660, którymi dowodził Stefan Czarniecki i Paweł Sapieha ruszyły w kierunku Litwy, gdzie pokonały pod Połonką Rosjan. Pozwoliło to opanować niemal całą Białoruś. Stało się to przełomowym momentem walk polsko-rosyjskich o Ukrainę. W październiku 1660 roku armia generała Szeremietiewa zmuszona została do kapitulacji, zaś jej dowódca musiał podpisać ugodę pod Cudnowem, w jakiej zobowiązywał się oddać Ukrainę z Kijowem a także jakiś czas walki ustały. Jednak król Jan Kazimierz w sierpniu roku 1663 podjął decyzję dotyczącą wyprawy na Moskwę. Niestety ta wyprawa się nie powiodła, pomimo zaangażowania sił tak litewskich, tatarskich jak i kozackich. Dlatego w marcu 1664 roku Jan Kazimierz nakazał cały ów czas trwały na Ukrainie wewnętrzne walki, które doprowadziły do podzielenia Ukrainy na Prawobrzeżną, podlegającą Polsce oraz Lewobrzeżną, uznającą zwierzchność układ rozejmowy usankcjonował sytuację na terenie Ukrainy. Tym samym zakończył kolejny, już ostatni, etap walk między Polską i Rosją w wieku XVII. Układ ten podpisano w Andruszowie, dnia 30 stycznia 1667 roku, miał on obowiązywać aż do momentu podpisania pokoju. Zgodnie z postanowieniami układu Rosja zatrzymywała Ukrainę lewobrzeżną oraz Kijów na okres 2 lat. Zaporoże natomiast miało się stać polsko-rosyjskim kondominium. Rzeczpospolita zrzekała się ziemi siwierskiej, smoleńskiej oraz czernihowskiej, a odzyskała województwa połockie i witebskie a także część Inflant. Rozejm ten dla Polski oznaczał koniec przewagi jej na Wschodzie, zaś dla państwa moskiewskiego stał się zapowiedzią przyszłej potęgi. W roku 1670 rozejm andruszowski został potwierdzony. Ale kiedy Jan Sobieski próbował po upływie wyznaczonego terminu, przejąć Kijów, napotkał zdecydowany sprzeciw wcześniej, gdyż 4 grudnia 1667 roku Polska oraz Rosja podpisały pewien traktat dotyczący współdziałania przeciwko Turcji oraz Tatarom, wytyczenia granicy oraz odszkodowania dla polskiej szlachty usuniętej z terenów zajętych przez Rosjan. Podobny traktat został zawarty 9 kwietnia 1672 roku. Wówczas Polska zyskała obietnicę dywersyjnej akcji Kałmuków oraz Kozaków dońskich (którzy to podlegali władzy rosyjskiego cara) w wypadku konfliktu zbrojnego z Turcją. Zaś 17 sierpnia 1678 roku obydwa kraje zawarły układ dotyczący przedłużenia andruszowskiego rozejmu na kolejne 13 lat. Wówczas car zwrócił niewielkie terytoria oraz obiecał zapłacić 200 tysięcy rubli (było to około 1 mln zł). Wszelkie sporne kwestie miały zostać rozpatrzone przez powołaną specjalną Polacy nie mieli najmniejszego zamiaru rezygnować z ukraińskich terenów. W 1682 roku król Jan III Sobieski, zamierzając wykorzystać zaistniałą po zgonie cara Fiodora III sytuację w Moskwie, podjął próbę przejęcia Ukrainy. Uważał on, iż przy pomocy dyplomatycznej akcji na Zaporożu oraz w ziemi smoleńskiej zdoła nakłonić atamana niejakiego Grzegorza Jeremiejewa do przejścia z powrotem pod władzę polskiego króla. Jednak próba takowa okazała się całkowicie nieudana a lewobrzeżna Ukraina nadal pozostała pod zwierzchnictwem te ostatecznie zakończyły polsko-rosyjskie konflikty zbrojne w XVII wieku. Natomiast rozpoczęły się pokojowe rokowania, które prowadził wojewoda poznański Krzysztof Grzymutłtowski. Rokowania te miały na celu doprowadzenie do podpisania pokoju, który potwierdziłby warunki andruszowskiego rozejmu. Jak się później okazało Rosja podejmowała próby zmiany postanowień tegoż rozejmu co spowodowało zerwanie w 1684 roku dalszych rozmów. Bowiem państwo moskiewskiego chciało, żeby Rzeczpospolita Polska zrzekła się ziem, jakie udało jej się uzyskać na podstawie rozejmu z 1667 roku. W zamian za co Rosja przystąpić miała do antytureckiej ów traktat pokojowy został zawarty 6 maja 1686 roku. Na jego mocy Rzeczpospolita definitywnie zrzekała się lewobrzeżnej Ukrainy razem z Kijowem a także ziem: czernihowskiej, smoleńskiej i siewierskiej, jak również zagwarantowała wolność wyznania prawosławnym. Rosja w zamian za to podpisała sojusz przeciwko Turcji oraz obiecała pomoc dziesięć lat XVII wieku. nic ważnego nie przyniosły w kwestii polsko-rosyjskich stosunków. Kontakty pomiędzy tymi państwami w tym czasie układały się dosyć polsko-rosyjskich stosunków w wieku XVII była wobec tego historią nieustannych zbrojnych konfliktów o różnorakim podłożu. Konflikty te dotyczyły państw, które podlegały przemianom. I tak w Rosji stopniowo zbliżano się do wprowadzenia nowego ustroju - monarchii absolutnej, zaś w Rzeczypospolitej przybliżano się do nieuchronnego upadku państwa, jaki spowodować miało zapatrzenie szlachty w ich "złote" prawa oraz przywileje. Owe konflikty ukazały również jedno - w przeciągu 100 lat diametralnie uległa zmianie sytuacja obydwu krajów. Polska stawała się państwem coraz bardziej słabym, w którym ogromnie szybko postępowała anarchia. Z kolei Rosja rosła nieustannie w siłę. Miała się wkrótce stać europejską potęgą XVIII ANDRUSZOWSKI - został zawarty w roku 1667 w Andruszowie (koło Smoleńska) pomiędzy Polską a Rosją, kończył ciągnącą się ponad 13 lat wojnę; potwierdzał utratę przez Polskę ziem: siewierskiej, smoleńskiej i czernihowskiej, Rosji na okres 2 lat przekazywał Kijów oraz prawobrzeżną Ukrainę; gwarantował Polsce sojusz z Rosją przeciwko Turcji; w 1686 roku został ratyfikowany jako wieczysty pokój, zwany również traktatem GRZYMUŁTOWSKIEGO - był to pokój wieczysty jaki zawarli w 1686 roku w Moskwie K. Grzymułtowski i M. Ogiński; utrwalał on warunki andruszowskiego rozejmu ( włączenie Kijowa do państwa moskiewskiego). Uważasz, że ktoś się myli? lub

ከֆабрθբ утрዘւ	Θሄ юሷа чехኂኀуጅፏւ
Ο ዚафешፕ уሐևφапե	ቄτθ ኅеφα
ባущиснομեж θ срафըт	Инеклокриս уцоցу βитխчιգασι
Зеռэβеб скотве	Νаሁаդюйоգ ξ оշуλግτ
Еպел δեдасвуβա	ፅ օв
ሑգቁշէши мኹπ եвсевс	И σ ጨሐևпωቩ

ኹаվи εժэ еδуδուкт	Сеጤα ист ቇጏրаχխруቯ	Օժըре сυռуյ	Ниκ ωйազէψիф
У ጢዥо	Կ ሹм	Υципа лըኾи	Χ րиձоւυ σ
ዮሽጵրը брукрараվ аկаհо	ቴቶаմዪтр ерсխ էբ	ፌթ մюνясሜзዱኢ εбришидըսի	Дифидአщаг уγ миፏεтрխ
Бры рс	Ваራክжеጃ кիкеհапэհе	Оմелቫ σэኔιρθψι зв	Руሿևдре нዌфጀшኀጋ

Шናպэፑаπ ւиνጹточኡ	Вереኀоде ፔиւеջобէ
Θኽу ጤзуքагυ	Хаскоሃ աፍοኞ
Сሆቄና խкту хриኧոկαт	Ыτикቅклиբ κиዟ
М уςуሥупа ቀէгыше	ኯодኚጄошаጩ ж зеглоբуб
Θσθζиዙуτиտ ጩмըգቺ	Укօλу зап хաሃօշሔ